Schrödinger'in Yavru Kedileri, Gerçekliğin Peşinde
...
Psikologlar ve biyologlar aklın doğasına ilişkin olarak ne kadarının kalıtımla geçtiği ne kadarın çevre etkisi ve eğitimin bir sonucu olduğu konusunda kıyasıya tartışırlar. "IQ testi" denilen, insanın "zeka derecesi"ni ölçen testler geliştirmişlerdir. Fakat, uzun yıllar önce pek çok insan IQ testlerinin zeka ölçüsünü gösterdiğine inansa da, şimdi genel kabul gören anlayışa göre IQ testlerinin ölçtüğü şey insanların IQ testi çözme yeteneğidir. Doğuştan gelen zeka bu yeteneği belirlemede bir etken olabilir, fakat tek etken değildir. "Deneyin" (yani birine IQ testi vermenin) sonucu, deneyin kendisinin doğasına bağlıdır (basit bir örnek vermek gerekirse, test Rusça hazırlanmışsa ve Rusça bilmiyorsanız testten yüksek puan almanız mümkün değildir).
Keza, mesela bir elektronun momentumunu ölçmeye koyulmuşsanız, yaptığınız şey aslında elektronun, momentumu hakkındaki sorulara cevap verme yeteneğini ölçmekten ibarettir. Elektronun gündelik hayatta düşündüğümüz türden böyle momentum diye bir özelliği olmayabilir de, fakat momentum hakkındaki sorulara belli bir şekilde cevap vermesine sebep olan başka nitelikleri vardır. Deneysel sonuçları -"cevapları"- alırız ve bunları momentum ölçümü olarak değerlendiririz. oysa bunlar bize sadece elektronların momentum testlerine cevap verme yetenekleri hakkında bilgi verir, yoksa gerçek momentumları hakkında değil, tıpkı IQ ölçüm sonuçlarının insanların gerçek zekaları hakkında değil, IQ testlerine cevap verme yetenekleri hakkında bilgi vermesi gibi.
...
David Mermin'den alıntı
3 yorum:
quote
Pragmatizmin kurucusu Charles Sanders Peirce temel olarak pragmatizmi bir anlam kuramı olarak görmüştür. Peirce’e göre, herhangi bir şey üzerindeki görüşümüz, o şeyin hissedilebilir etkilerinden oluşur (Peirce, 1958a:124). Örneğin, popüler bir makalede, “sert bir madde” Peirce tarafından “çok sayıda başka madde tarafından çizilemeyen madde” olarak tanımlanmıştır (Peirce, 1958a:124). Aynı makalede Peirce, o dönemde çok tutulan Kirchhoff’un Analitik Mekanik adlı eserini de eleştirmiştir. Kirchhoff’a göre, gücün etkilerini anlayabiliriz fakat gücün kendisinin ne olduğunu ise anlayamayız. Peirce’e göre ise böyle bir düşünce “bir çelişkidir.”
Çünkü, “güç kelimesinin zihinlerimizde çağrıştırdığı düşüncenin, hareketlerimizi etkilemekten başka bir işlevi yoktur, ve bu işlevler etkilerinden başka bir yolla güç ile ilişkilendirilemez. Sonuçta, gücün etkilerini biliyorsak, bir güç vardır denildiğinde ima edilen her olay hakkında bilgi sahibiyizdir, ve bundan öte bilinmesi gereken bir şey yoktur” (Peirce 1958a:129).
Bu nedenle pragmatistlere göre bir kavramın anlamı, bir olayda, bir harekette, veya bir denemede ortaya çıkar. Bir kavram hakkında ne düşündüğümüzün, ne tasarladığımızın önemi pek yoktur; o kavramın anlamı gerçek yaşamda, yani bireyin çevresi ile olan ilişkilerinde belirecektir. Deneyimlerimiz ve hareketlerimizin sonuçları bize bir kavramın gerçek anlamını öğretecektir. Örneğin, elimizi ateşin altına koyduğumuzda elimiz yanacaktır. Bu “ateş”in nitelilerinden yalnızca biridir ve ateş hakkında bildiğimiz bütün nitelikleri bir araya getirdiğimizde ateşin tanımını elde etmiş olacağız. Peirce’e göre bu deneysel yöntem, düşünce ve kavramları “semerelerinden tanımak” olarak bilinen eski bir kuralın özel bir uygulamasından başka bir şey değildir (Peirce, 1978:271).
quote
Aslında yaptıgım eylemlerde fonksiyonellik arayan biri olarak yukarıda yazılanlara katıldığımı söyleyebilirim. Bu anlamda evet elimizdeki cevaplar elektronların momentumları konusunda yanıtlayabilecekleri cevaplardır lakin bu cevaplardaki değerleri evrensel teorilerin içlerine yerleştirip evrensel cevaplara ulaşabiliyorsak istediğimiz cevapları elde etmişizdir. Varsın elektronlar felsefe sorularını boş bırakmış olsun bize zaten fizik ve matematik bölümünün cevapları değilmidir lazım olan?
algı ve gerçeklik ilginç konular. işin içinden çıkamayıp hiç düşünmemek istiyorum bazen çünkü hiçbir zaman gerçekten bilemeyeceğimize inanıyorum.
merak ettiğim senin bu adamla nerde karşılaştığın.
Sevgılı baskan yazını pragmatızmle karsılamak ıcın arastırma yaparken rastladım bu paragrafa ve arkadasa.
Aracısı kutluk bılge google handır
Yorum Gönder